یکى از نخستین سوالاتى که در ذهن هر کاربرى که به تازگى نام لینوکس به گوشش خورده است، مطرح مى‌شود، این است که خوب لینوکس چه تفاوتى با ویندوز دارد؟ من در این مقاله قصد دارم بدون اینکه وارد مسائل خیلى فنى شوم، این موضوع را تشریح کنم.

لینوکس چیست؟ لینوکس به خودى خود، یک هسته (Kernel) است. هسته، بخش اصلى سیستم عامل را تشکیل مى‌دهد که کار آن کنترل داده‌ها، مدیریت حافظه، سخت‌افزار، ورود و خروج داده‌ها و تمامى موارد اصلى سیستم عامل مى‌باشد.

همانطور که گفتم، لینوکس به خودى خود سیستم عامل به شمار نمى‌رود، بلکه با استفاده از ابزارهایى که پروژه بازمتن (OpenSource) گنو (GNU) براى آن تولید کرده است، تبدیل به یک سیستم عامل کامل مى‌شود (به همین دلیل است که لینوکس را م عمولا گنو/لینوکس یا GNU/Linux مى‌نامند) و با اضافه کردن سایر نرم‌افزارهاى بازمتن به آن، مى‌توان از آن در موارد متعددى مانند سرویس‌دهنده‌ه! ا، ایستگاه‌هاى کارى، کامپیوترهاى روى‌میزى، ابر رایانه‌ها، ابزارهاى صنعتى و پزشکى که داراى سیستم‌هاى درونه‌اى (Embedded) مى‌باشند و... استفاده کرد.
از نظر فنى، لینوکس را مى‌توان نمونه بازمتن سیستم عامل یونیکس نامید. زیرا بر اساس استاندارد POSIX پیاده سازى شده و کاملا با آن سازگار است. بنابراین لینوکس را مى‌توان نواده سیستم عامل پرسابقه و مستحکم یونیکس دانست که البته خواص خوب آنرا نیز به ارث برده است. اکنون تفاوت‌هاى اصلى لینوکس و ویندوز را با هم مى‌شماریم: لینوکس : سیستم عامل آزاد لینوکس یک سیستم عامل آزاد و بازمتن است.

کد منبع آن در اختیار همگان قرار دارد و همه مى‌توانند در کدهاى آن تغییر ایجاد کرده و بنا به نیازشان استفاده کنند. آزاد و در دسترس بودن کدهاى منبع سبب مى‌شود تا بتوانید از طرز کارکرد دقیق سیستم عامل مطلع شوید. شما لینوکس را مى‌توانید به هر تعداد کپى کرده و بین دوستانتان پخش کنید. در سمت مقابل، ویندوز یک سیستم عامل اختصاصى است که کد منبع آن سرى نگهداشته شده است و براى همگان در دسترس نیست. شما نمى‌توانید بفهمید که واقعا در زیر سیستم عامل ویندوزتان چه مى‌گذرد؟ آیا یک برنامه جاسوسى در آن پنهان نشده است؟

سیستم عامل ویندوز رایگان نبوده و تحت حمایت قانون کپى‌رایت قرار دارد. شما نمى‌توانید آنرا کپى کرده و پخش کنید. در صورت این کار شما خلاف‌کار هستید و جریمه و مجازات خواهید شد. (فعلا نه در ایران ولى در ۴-۶ سال آینده بله) لینوکس را به هواپیمایى تشبیه کرده‌اند که هر قسمت از انرا در جایى ساخته‌اند. لینوکس واقعا محصول کشور خاصى نیست. تعداد زیادى از مردم در سرتاسر جهان در حال کار بر روى آن و توسعه آن هستند.

تعداد برنامه نویسانى که روى بخش‌هاى مختلف سیستم عامل لینوکس کار مى‌کنند، به حدود ۴۰۰ هزار نفر مى‌رسد، در حالى که تعداد کل برنامه‌نویسان مایکروسافت کمتر از ۱۰۰۰۰ نفر است. همین، تفاوت کیفیت کار را مشخص مى‌کند.

شما با سیستم عامل لینوکس آزاد هستید. لازم ندارید تا از نرم‌افزارهاى اختصاصى استفاده کنید و تحت انقیاد آنها در آیید. لینوکس : سرعت، قدرت، پایدارى همانطور که گفتم، لینوکس نواده سیستم عامل یونیکس است. بنابراین ساختار کلى این سیستم عامل کاملا با ویندوز متفاوت است. این به این م عنى است که مثلا شما نخواهید توانست برنامه‌هایى که در ویندوز دارید، روى لینوکس اجرا نمایید (البته راه‌هایى وجود دارد – شبیه سازها - ولى در حالت عادى خیر). یکى از خواص اصلى سیستم عامل‌هاى خانواده یونیکس، پایدارى و استقامت بسیار بالاى آنهاست. این سیستم عامل‌ها به این راحتى‌ها خراب نشده و به ندرت نیاز به بوت مجدد پیدا مى‌کنند. لینوکس‌هایى وجود دارند که شما مى‌توانید سالها بدون نیاز به بوت، از آنها استفاده نماییء ?. در سمت مقابل، حتى جدیدترین و پایدارترین سیستم‌هاى ویندوز به اندازه یک موى لینوکس پایدار نیستند. براى بکارگیرى سیستم‌هاى ویندوز به عنوان سرویس دهنده به حافظه و پردازنده‌هاى قویترى نیاز دارید و مطمئن باشید اگر هر هفته آنرا بوت نکنید، از کار خواهد افتاد! من حدود ۲ سال است با این سیستم عامل کار مى‌کنم. تنها یکبار مجبور شده‌ام بدلیل اشکال در کارت صوتى آنرا بوت کنم. (فقط کارت صوتى از کار افتاده بود!) در صورتى که در ویندوز، شما اگر خیلى شانس داشته باشید، حتما هفته‌اى ۲-۳ مشکل را که منجر به بوت خواهند شد، خواهید داشت.

م عمولا سیستم عامل لینوکس به راحتى خراب نمى‌شود و برعکس ویندوز مجبور نیستید تا آنرا هر چندماه یکبار مجددا نصب کنید. حتى برخى از انواع لینوکس به نصب «یکبار براى تمامى عمر» مشهور هستند. این گونه سیستم‌ها را مى‌توانید حین کار و حتى بدون بوت، به نسخه‌هاى جدیدتر ارتقا دهید. لینوکس : امنیت، امنیت، امنیت امروزه در دنیایى متکى بر فناورى اطلاعات زندگى مى‌کنیم که هر لحظه به خطر افتادن جریان اطلاعات منجر به بروز خسارت‌هاى تجارى جبران ناپذیرى خواهد شد. امروزه همه به دنبال یک سکوى (Platform) امن‌تر براى اجراى برنامه‌هاى کاربردى و سروى‌دهنده‌ها هستند.

لینوکس حرف‌هاى زیادى براى گفتن در سمت امنیت دارد. بسیارى از قابلیت‌هاى امنیتى که در ویندوز وجود ندارند و یا فقط با اضافه کردن نرم‌افزارهاى اضافى قابل دسترسى مى‌باشند، بطور درونى و پیش‌گزیده در لینوکس پیاده سازى شده‌اند.

لینوکس از ابتدا براى محیط‌هاى شبکه‌اى و چند کاربره طراحى شده است و همین باعث! رعایت مسائل امنیتى از ابتدا در ان شده است، درحالى که ویندوز اینگونه نبوده و درحال حاضر نیز از نظر امنیتى داراى نقاط ضعف فراوانى است. مثلا یک برنامه مخرب با استفاده از همین ضعف‌هاى امنیتى مى‌تواند کل سیستم عامل را نابود کند، ولى در صورتى که مورد مشابهى در لینوکس وجود داشته باشد، حداکثر به دایرکتورى خانگى کاربر اجرا کننده آسیب خواهد رسید، نه کل سیستم عامل. اینطور نیست که لینوکس فاقد هر گونه اشکال امنیتى باشد، خیر، ولى باز بودن کد منبع آن باعث مى‌شود تا بسیارى از اشکالات امنیتى پیش از ایجاد خسارت و در مراحل توسعه و برنامه نویسى برنامه بر ملا شده و رفع شوند. در صورتى که اشکالى نیز در برنامه‌هاى منتشر شده یافت شود، بدلیل موجود بودن کد منبع سریعا برطرف مى‌گردد.

در صورتى که در سیستم عامل ویندوز شما باید منتظر مایکروسافت بمانید و بمانید و بمانید. سیستم عامل ویندوز داراى اشکالات امنیتى بسیارى است که به راحتى هم کشف نمى‌شوند و هنگامى کشف مى‌شوند که خسارات جبران ناپذیرى در اثر حمله از طریق آن ضعف‌هاۡ ? امنیتى رخ دهد که امثال آنرا شاهد هستیم. مى‌توان ادعا کرد که تقریبا هیچ ویروسى براى لینوکس وجود ندارد و این درحالى است که سالیانه بیش از ۱۰۰۰ ویروس و کرم مختلف براى سیستم عامل ویندوز ایجاد مى‌شود. این بخاطر عدم گسترده بودن لینوکس نیست (حدود ۷۰ درصد از سایت‌هاى وب در جهان بر روى سیستم عامل لینوکس و سرویس‌دهنده وب آپاچى درحال اجرا هستند) بلکه بدلیل وجود حفره‌هاى امنیتى متعدد ویندوز و سیاست انحصار گرایى مایکروسافت است. یعنى چه؟ مایکروسافت طورى رفتار و سیاست گذارى کرده است که مشتریان خود را تنها به محصولات خودش عادت دهد.

بسیارى از کاربران ویندوز از اینترنت اکسپلورر و آتلوک براى مر١ ?ر وب و پست الکترونیک استفاده مى‌کنند. من به عنوان یک ویروس نویس، مى‌دانم که اگر ویروسى را براى کاربران ویندوز بنویسم، بر روى کامپیوترهاى ۹۰ درصد آنها اثر خواهد کرد. چون اکثرا از IE و Outlook استفاده مى‌کنند. ولى در لینوکس چطور؟ در لینوکس شما طیف وسیعى از انتخاب و عدم اجبار دارید. من از مرورگر موزیلا استفاده میکنم. دوستى دارم که Konqueror را ترجیح مى‌دهد. دیگرى از Opera استفاده مى‌کند. من از Kmail استفاده مى‌کنم.

دوستم از Evolution، دیگرى از Pine و بعدى از Mutt و برادرم هم از Mozilla Mail. من فقط مى‌توانم براى یکى از اینها ویروس بنویسم چون روى بقیه کار نخواهد کرد و عملا مى! زان اثر آن انداک خواهد بود. ضمنا هیچیک از ویروس‌هایى که براى ویندوز نوشته شده‌اند، بر روى لینوکس کار نمى‌کنند. لینوکس : تعدد سکوهاى اجرایى لینوکس برخلاف ویندوز بر روى تعداد زیادى از سکوهاى مختلف سخت‌افزارى اجرا مى‌شود و شما حتى قادرید آنرا براى کار بر روى سکوى مورد نظرتان تغییر دهید. این قابلیت، لینوکس را براى بکارگیرى در سخت‌افزارهاى درونه‌اى (Embedded) بسیار مناسب مى‌سازد. هسته 2.6 لینوکس که بتازگى ارائه شده است، این امکان را فراهم مى‌سازد تا لینوکس را بر روى دستگاه‌هاى بسیار کوچک و یا ابر رایانه‌هاى بسیار بزرگ اجرا نمایید. اصلا ویندوز مى‌تواند؟ لینوکس : گسترده‌ترین تنوع در کاربرد لینوکس را مى‌توانید براى انجام وظایف بسیار متعددى بکار بگیرید. از دستگاه چک کردن اتصالات شبکه، دیوار آتش، مسیریاب (Router) شبکه، سرویس‌دهنده‌هاى مختلف مانند وب، بانک اطلاعاتى، فایل، چاپ و...، میزهاى کار (Desktop)، ایستگاه‌هاى کارى (Workstations) و... سیستم عامل لینوکس حتى این امکان را دارد که از آن بتوان به صورت یک سیستم زنده و پرتابل استفاده کرد. به این م عنى که کل سیستم عامل از روى یک دیسک CD اجرا شود و شما آنرا با خودتان جابجا کنید و میزکار و تنظیماتتان را همراه خودتان منتقل کنید. علاوه بر این، این قابلیت براى رفع اشکال و نمایش آن نیز بسیار مفید است.

لینوکس : تنوع در انتخاب
بدلیل آزاد بودن سیستم عامل لینوکس، هر گروه یا موسسه تجارى، یک نسخه خاص از آن که به توزیع یا پخش (Distribution) م عروف هستند، منتشر ساخته است. این توزیع‌هاى مختلف همگى لینوکس هستند، ولى هریک م عمولا براى یک یا چند امر خاص مانند سرویس‌دهنده، دیوار آتش، میزکار و... طراحى شده‌اند و هریک قابلیت‌ها و بهینه سازى‌ها خاص خودشان را به کاربران ارائه مى‌کنند. کاربران در این میان آزادى انتخاب زیادى داشته و مى‌توانند چیزى که کاملا نیازشان را برطرف مى‌کند، انتخاب کنند. چیزى که در ویندوز نمى‌توان مفهومى براى آن پیدا کرد. لینوکس : سیستم عاملى حرفه‌اى لینوکس یک سیستم عامل حرفه‌اى است. یعنى ممکن است یک کاربر کاملا غیر فنى براى مدیریت آن و انجام برخى از تنظیمات سخت‌افزارى دچار مشکل شود و نتواند به راحتى این کار را انجام دهد. البته برخى از توزیع‌هاى لینوکس این امور را بسیار راحت (و حتى راحت‌تر از ویندوز) کرده‌اند، ولى با این حال به طور کلى، لینوکس یک سیستم عامل حرفه‌اى است که در عین سادگى، از پیچیدگى‌هاى فنى زیادى برخوردار است. البته تمام کاربران لازم نیست این امور را بدانند.

مثلا یک کارمند دفترى که امورى مانند تایپ و حسابدارى را با کامپیوترش انجام مى‌دهد، ممکن است از نظر فنى تفاوتى را اح! ساس نکند، ولى لینوکس خوراکى ۴ ساله براى کاربران خوره فراهم مى‌سازد! برخلاف ویندوز، نکات بى‌پایانى براى یادگیرى در لینوکس وجود دارد.

این سیستم عامل ۴ سال به راحتى شما را مشغول خواهد کرد و مى‌توانید مطمئن باشید پس از آن بازهم مطالب جدیدى براى یادگیرى وجود خواهند داشت! پس خوره‌هاى کامپیوترى از آن لذت وافرى خواهند برد و هرگز آنرا رها نخواهند کرد. برخلاف ویندوز، در لینوکس راحت‌تر هستید تا بسیارى از کارهاى پیکربندى و سیستمى را از خط فرمان بسیار قدرتمند و عالى آن انجام دهید. با اینکه براى بسیارى از امور مانند ویندوز ابزارهاى گرافیکى طراحى شده است، یک کاربر حرفه‌اى واقعا از خط فرمان لینوکس لذت خواهد برد. خط فرمان ویندوز را اصلا مى‌توان خط فرمان نامید؟ لینوکس : بهشت برنامه نویسان! لینوکس را بهشت برنامه نویسان نامیده‌اند. برخلاف ویندوز که اکثر ابزارهاى برنامه نویسى روى آنرا باید جداگانه نصب و حتى خریدارى نمایید، لینوکس به همراه تمامى ابزارهاى برنامه نویسى مورد نیازتان و با هر زبانى که فکر کنید ارائه مى‌شود. کافى است آنرا نصب کنید و کار برنامه نویسى‌تان را با ابزارهاى دلخواهتان شروع کنید. لینوکس : یک جعبه ابزار کامل لینوکس براى کاربران حرفه‌اى، یک جعبه ابزار کامل به شما مى‌رود که در آن تمامى ابزارهاى مورد نیاز مانند برنامه‌هاى اینترنتى، ابزارهاى امنیتى مانند ابزارهاى آزمایش شبکه، ابزارهاى برنامه نویسى، هزاران صفحه کتاب و راهنما در آن پیدا خواهید کرد. ابزارهایى که در اختیارتان قرار دارد چنان متنوع هستند که مى‌توانید ۹۰ درصد اطمینان داشته باشید که پس از نصب آن به چیز دیگرى نیاز نخواهید داشت. لینوکس : یکى از زیباترین دستاوردهاى بشرى لینوکس در سایه همکارى و تبادلات علمى هزاران نفر در سرتاسر جهان ایجاد شده و توسعه یافته است.

این همکارى چنان گسترده و زیبا بوده و هست، که به سیستم عامل لینوکس لقب «زیباترین دستاورد همکارى جم عى بشر» داده شده است. فرهنگ حاکم در جام عه لینوکس و بازمتن، فرهنگ کمک، اشتراک اطلاعات و تلاش براى بهبود هرچه بیشتر محصولات و «انجام هرکارى که از دستت برمى‌آید» است. هرکس که مى‌خواهد با این سیستم عامل کار کند، باید تمامى دیدگاه‌ها و عقاید قبلى خود را درباره نرم‌افزارها و سیستم عامل کنار گذاشته و با یک دیدگاه جدید و طرز فکر متحول شده وارد دنیاى لینوکس شود! ، زیرا با فرهنگ حاکم متفاوتى روبرو خواهد بود.